Świąteczny czas dla naszych dzieci – jakie wyzwania mogą się pojawić i jak na nie reagować?

Święta to okres pełen magii, tradycji i rodzinnych spotkań. Choć czas ten kojarzy się z radością, dla wielu dzieci bywa także źródłem napięcia, nadmiaru bodźców i stresu. Zmiana rutyny, intensywne emocje wokół, oczekiwania dorosłych czy nowe sytuacje społeczne mogą wywoływać trudności, które rodzice nie zawsze od razu dostrzegają. Warto więc z wyprzedzeniem wiedzieć, jakie wyzwania mogą się pojawić i jak wspierać dziecko, aby świąteczny czas był dla niego przyjemny, a nie przytłaczający.

Dlaczego święta bywają trudne dla dzieci?

Choć w święta staramy się stworzyć ciepłą atmosferę, dziecko może odczuwać wiele dodatkowych bodźców i zmian. W przeciwieństwie do dorosłych maluchy nie mają jeszcze wykształconych w pełni umiejętności radzenia sobie z silnymi emocjami. Dlatego świąteczne okoliczności mogą być dla nich trudniejsze, niż się wydaje.

Najczęstsze czynniki wpływające na dziecięcy stres to:

• zmiana rytmu dnia i brak rutyny,
• nadmiar spotkań i hałasu,
• presja bycia grzecznym i radosnym,
• oczekiwania dotyczące zachowania,
• nowe twarze i sytuacje społeczne,
• zmęczenie wynikające z dłuższych wyjazdów lub przygotowań.

Wyzwanie 1: Nadmiar bodźców i zmęczenie

Święta obfitują w światła, muzykę, rozmowy, wyjazdy i ciągłe aktywności. To przyjemne, ale dla dziecka może być przytłaczające.

Jak reagować?

• Zaplanuj chwile przerwy – krótkie momenty wyciszenia pomagają uniknąć przeciążenia.
• Zadbaj o sen – pomimo świątecznego zamieszania staraj się utrzymać stałe pory snu.
• Pozwól dziecku odmówić – jeśli nie chce usiąść z gośćmi czy uczestniczyć w zabawie, zaakceptuj to.

Przykład

Podczas Wigilii dziecko zaczyna płakać bez wyraźnego powodu. Zamiast nakazywać powrót do stołu, zaproponuj spokojne miejsce z książką lub chwilę na korytarzu, aby odetchnęło.

Wyzwanie 2: Trudne emocje związane z prezentami

Dzieci przeżywają prezenty intensywnie – zarówno ekscytację, jak i rozczarowanie. Mogą porównywać swoje upominki z prezentami rówieśników czy rodzeństwa.

Jak reagować?

• Normalizuj emocje – powiedz, że rozczarowanie jest naturalne.
• Ucz wdzięczności, ale bez presji – unikaj moralizowania typu „Inne dzieci nie mają nic”.
• Rozmawiaj o realnych oczekiwaniach – nie obiecuj tego, czego nie możesz spełnić.

Przykład

Dziecko mówi, że prezent mu się „nie podoba”. Zamiast karcić, zapytaj: „Czego oczekiwałeś? Jak myślisz, do czego możemy wykorzystać ten prezent?”

Wyzwanie 3: Zmiana rutyny i chaos organizacyjny

Święta to zaburzenie normalnego dnia – posiłki o innych porach, wyjazdy, przygotowania, mało zabawy sam na sam z rodzicem.

Jak reagować?

• Wytłumacz plan dnia – dzieci czują się bezpieczniej, znając harmonogram.
• Zostaw stałe punkty dnia – choćby wieczorne czytanie przed snem.
• Daj przestrzeń na spontaniczną zabawę – to dla dziecka forma regulacji emocjonalnej.

Przykład

Jeśli wiecie, że Wigilia odbędzie się później niż zwykle, przygotuj dziecko wcześniej: „Dziś kolację zjemy później. Po obiedzie będzie spokojny czas na zabawę, żebyś nie był zbyt zmęczony.”

Wyzwanie 4: Kontakty z rodziną i obowiązki społeczne

W święta dziecko często spotyka osoby, których nie widuje na co dzień. Może czuć się skrępowane lub przytłoczone wymaganiami typu „Przywitaj się ładnie”, „Daj buziaka babci”.

Jak reagować?

• Szanuj granice dziecka – nie zmuszaj go do przytulania czy całowania.
• Modeluj uprzejmy, ale łagodny sposób odmawiania – np. „Może przywitać się uściskiem dłoni”.
• Przygotuj dziecko wcześniej – opowiedz, kto będzie obecny i czego może się spodziewać.

Przykład

Jeśli dziecko nie chce się przytulać, możesz powiedzieć: „Dziś woli pomachać na przywitanie. To też jest w porządku.”

Wyzwanie 5: Świąteczna presja dorosłych

Wielu rodziców nieświadomie narzuca dziecku presję – aby było grzeczne, miłe, wdzięczne, spokojne przy stole. Dla dziecka może to być trudne do spełnienia, zwłaszcza w emocjonalnym okresie.

Jak reagować?

• Unikaj etykiet i porównań – „Bądź grzeczny” nie mówi dziecku, co ma zrobić.
• Formułuj konkretne komunikaty – np. „Siedzimy przy stole, dopóki wszyscy nie skończą”.
• Daj dziecku możliwość wyrażania emocji – nawet jeśli oznacza to chwilę przerwy od rodzinnego stołu.

Przykład

Zamiast: „Nie rób scen przy stole!”, spróbuj: „Widzę, że jesteś zmęczony. Chodź na chwilę na bok i odpocznij.”

Wyzwanie 6: Rywalizacja między rodzeństwem

W okresie świątecznym emocje są silniejsze, więc rodzeństwo może częściej się kłócić – o prezenty, uwagę dorosłych czy miejsce przy stole.

Jak reagować?

• Zachowaj neutralność – nie wybieraj strony bez poznania faktów.
• Pomagaj nazywać emocje – „Wygląda na to, że oboje chcecie tej samej zabawki”.
• Zachęcaj do rozwiązań – wspólne ustalanie zasad uczy współpracy.

Przykład

Zamiast: „Oddaj młodszemu, jesteś starszy!”, spróbuj: „Jak możecie to rozwiązać, żeby oboje byli zadowoleni?”

Jak wspierać dziecko, aby święta były spokojniejsze?

Warto zadbać o prostą, ale skuteczną profilaktykę świątecznego stresu.

1. Rozmawiaj o emocjach

Im więcej dziecko rozumie, tym mniej się boi. Wspólne rozmowy o tym, jak może czuć się podczas świąt, pomagają je przygotować.

2. Dawaj wybór, jeśli to możliwe

Nawet małe decyzje, jak wybór ubrania czy zabawki, które zabierze na wizytę, dają dziecku poczucie kontroli.

3. Utrzymuj elementy rutyny

Stałe punkty dnia dają dziecku poczucie stabilności.

4. Reaguj z empatią

Zamiast oceniać zachowanie dziecka, spróbuj zrozumieć, co stoi za jego emocjami.

5. Dbaj o własny spokój

Dzieci chłoną emocje dorosłych jak gąbka. Twój spokój uczy je regulacji.

Podsumowanie

Święta mogą być dla dziecka czasem radości, ale też stresu i wyzwań emocjonalnych. Zrozumienie, empatia i elastyczność rodziców pomagają dziecku poradzić sobie z nadmiarem bodźców, napięciem społecznym czy presją otoczenia. Im lepiej przygotujesz dziecko i zadbasz o jego potrzeby, tym łatwiej przekształcisz świąteczny czas w piękne, rodzinne wspomnienie wolne od niepotrzebnego stresu.